خودباختگی به معنای رها کردن خود آگاهی فرهنگی خویش، و کسب خود آگاهی فرهنگی بیگانه که از دو پدیده اساسی ناشی می گردد.
1- برون گرایی مُفرطی که افراد خود باخته دارند آنها فقط به مظاهر تمدن و نقاط مثبت کشورهای پیشرفته توجه دارند.
2- ضعف و ناتوانی به جهت در نظر نگرفتن کمالات و نقاط مثبت خود، این دو پدیده موجب می شود که انسان خود را در بیرون از خود ببیند و خود کم بینی خود را با امتیازات دیگران جبران نماید.
عوامل خود باختگی
1- شخصیت زدگی
با اینکه شخصیت های علمی و فرهنگی در رشد و شکوفایی انسان ها نقش زیادی دارند، اما گاهی در حدّ توجه افراطی به آنها قدرت تفکر و اندیشه مستقل از انسان سلب می شود و آوازه این شخصیت ها چنان عده ای را مبهوت می کند که انسان قدرت تفکر مستقل را ندارد.
قرآن این عامل خود باختگی را از زبان گمراهان نقل می کند:
«رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ کبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا»؛
پروردگارا ما از رؤسا و بزرگان خود اطاعت کردیم و آنها ما را گمراه ساختند.
این دسته از مردم نمی توانند رهروان سعادت باشند چون تار و پود شان از آن شخصیت های فاسد گرفته شده و اعتماد به نفس ندارند؛ لذا آنها قدرت انتخاب ندارند و امروزه متأسفانه این ابتلاء و بیماری در جهان بسیار است و این یکی از خواسته های استکبار است که برای تهی سازی و بی ریشه جلوه دادن انسانها انجام می دهد. اسلام این نوع رفتار را شدیداً محکوم می کند وقتی مسلمین می خواهند از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم برداشت دیگری داشته باشند می فرماید:
«قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکمْ یوحی إِلَی»؛ بگو من بشری هستم همچون شما (امتیازم این است که) به من وحی می شود.
2- شکست ها
زندگی همچون نبرد در میدان جنگ است که گروهی پیروز و گروهی شکست می خورند و گاهی در اثر این شکست ها حالت بی ثباتی و تزلزل در میان افراد ایجاد می شود، مثل مردود شدن و یا از مدرسه اخراج شدن و یا از کار و مقام برکنار شدن.
3- نابسامانی ها
یکی دیگر از زمینه های خودباختگی نابسامانی های اقتصادی و سیاسی است، آنها که وضعیت نابسامان کشور خود را با کشورهای پیشرفته مقایسه می کنند دچار خودباختگی می شوند، همچون سربازی که روحیه خود را از دست داده و نمی تواند از موقعیت سنگر و اسلحه خود استفاده کند در داخل کشور نیز برخی از جوانان وقتی به کمبودهای خود نگاه می کنند دیگر توانایی آن را ندارند که از نیروها و استعدادهای خود به درستی استفاده نمایند.
4- خودقهرمان بینی
با این که خودباوری به معنای صحیح اش یکی از ارزش های اسلامی انسانی و از نیازهای جوانان است جوانی که عدالت، آزادی، شجاعت رادوست دارد و آرزو دارد که خود قهرمان شجاعت و عدالت و آزادی باشد تا بدین وسیله بتواند مقبولیت اجتماعی پیدا کند، استعمارگران می کوشند با ابزارهای نوین افکار و الگوهای منفی خود را به طور ماهرانه از طریق فیلم و کتاب و رسانه های گروهی به جوانان القاء کنند، به طوری که جوانان فکر کنند این خود واقعی آنهاست. بسیاری از جوانان برای مشهور شدن و قهرمان گشتن، دیوانه وار دست به احمقانه ترین و زشت ترین اعمال می زنند تا بتوانند این نیاز کاذب خود را تأمین کنند. همچون استفاده از آرایش ها و لباس های غربی، اعتیاد، مدگرایی، تقلید و پیروی کورکورانه از فرهنگ مبتذل و فاسد غرب.
5- تلقین
یکی از عوامل خود باختگی، تلقین است که در کودکی توسط پدر و مادر و در نوجوانی توسط معلم و در سنین جوانی به وسیله تبلیغات سوء استکبار انجام می شود.
همان گونه که فرعون نسبت به بنی اسرائیل چنین می کرد. قرآن می فرماید:
«فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ»؛
او قوم خود را تحقیر کرد پس از او اطاعت کردند.
اصولًا راه و رسم همه حکومت های جبار و فاسد این است که برای ادامه حیات ننگین خود مردم را از فکر و اندیشه در سطح پایینی نگهدارند و با انواع وسائل آنها را تحمیق کنند و آنها را در یک حال بی خبری از واقعیت ها فرو برند و ارزش های دروغین را جانشین ارزش های راستین کنند؛ چرا که بیداری و آگاهی و رشد ملتها بزرگ ترین دشمن حکومت های خود کامه است. این شیوه فرعونی یعنی استخفاف ملّت ها با شدت هر چه تمامتر در عصر و زمان ما بر همه جوامع فاسد حاکم است و لذا آنها می کوشند با استفاده از وسائل ارتباط جمعی، مطبوعات و فرستنده های رادیویی و تلویزیونی ملت ها را در بی خبری کامل فرو ببرند.
مقام معظم رهبری در قسمتی از بیانات روشنگرانه خود فرمودند:
استکبار سعی می کند مسئولان و رهبران و گردانندگان اجتماعات را دچار انفعال و در موضع تأثیر پذیری قرار دهد و این خطر بزرگی است که انقلاب ها و اصالت ملت ها را تهدید می کند. خطر بزرگی که صاحبان فکر و اندیشه را در کشورها تهدید می کند.
امام خمینی رحمه الله فرمودند: یکی از دردهای مسلمین درد غرب زدگی است. غربی ها به قول امام خمینی رحمه الله کوشش کردند ما را از خود بیگانه کنند. ما را میان تهی کنند. به ما این طور بفهمانند که خودتان هیچ هستید هر چه هست غرب است.
امام خمینی رحمه الله فرمودند:
من مجسمه آتاتورک را در ترکیه، آن وقت که در آنجا تبعید بودم، دیدم که رویش به غرب بود و دستش را بالا کرده بود و آنجا به من گفتند که این علامت این است که همه چیز باید غربی باشد. و در کشور ما هم بعضی از روشنفکرها گفته بودند که ما باید از سر تا قدم اروپایی و انگلیسی باشیم تا بتوانیم ادامه حیات بدهیم.
