حسن ظن به خداوند

عالی ترین نمونه حسن ظن، خوشبینی به خداوند به معنای امید بستن به وعده های الهی اعم از رزق و روزی، آمرزش گناهان، امداد الهی و مانند اینهاست.

امام صادق علیه السلام فرمود:

ارْجُ اللَّهَ رَجَاءً لَا یجَرِّئُک عَلَی مَعْصِیتِهِ وَ خَفِ اللَّهَ خَوْفاً لَا یؤْیسُک مِنْ رَحْمَتِه

نسبت به خداوند امیدوار باش، چنان امیدی که تو را به سرپیچی از فرمان او نکشد و از خداوند بیم داشته باش، چنان بیمی که تو را از رحمتش ناامید نگرداند.

پیامبر اسلام (ص) فرمود:

وَالَّذی لا الهَ الّا هُوَ ما اعطِی مُؤمِنٌ قَطُّ خَیرَ الدُّنیا وَالاخِرَةِ الابِحُسنِ ظَنِّهِ باللّه

سوگند به خدای یکتا که برخورداری از دنیا و آخرت به انسان مومن ارزانی نشده مگر بر پایه حسن ظن او به خداوند.

سپس فرمود:

لَیسَ مِن عَبدٍ ظنَّ بِهِ خَیراً الا کان عندَ ظَنِّه

هیچ بنده مؤمنی به خداوند گمان خوب نمی برد مگر آنکه خداوند طبق همان گمان با وی رفتار می کند.

حسن ظن به خداوند بهترین وسیله جلب رحمت اوست.

امام رضا علیه السلام فرمود:

احْسِنِ الظَّنَّ باللّهِ فَانَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یقُولُ انَا عِندَ ظَنِّ عَبدِی المُؤمِنِ انْ خیراً فَخَیراً وَان شَرّاً فَشَرّاً

به خداوند نیکو گمان باش که خداوند عزوجل می فرماید: من به گمان بنده مؤمنم هستم، اگر خوش گمان بود نیکی می کنم، و اگر بدگمان بود، بر اساس آن بااو رفتار می کنم. (یعنی به خواسته او با او عمل می کنم).

علامه مجلسی در تفسیر حدیث فوق می فرماید:

معنای جمله فوق این است که من به هنگام خوش بینی بنده ام در حسن عملش و سوء عملش هستم. چون کسی که حسن عمل دارد، حسن ظن دارد و کسی که عمل بدی دارد، گمان بدی هم دارد.

پیامبر (ص) فرمود:

هربنده ای به پروردگارش حسن ظن پیدا کند، خداوند بر اساس حسن ظن او عمل می کند، زیرا خداوند کریمی است که همه خیرات به دست اوست و حیا می کند به حسن ظن بنده اش اعتنا نکند وخلاف آن را انجام دهد. به خدا حسن ظن داشته باشید و به سوی او رغبت کنید.

امام صادق علیه السلام در توضیح حسن ظن به خدا می فرماید:

حُسنُ الظّنِّ بِاللّهِ ان لا تَرجُوا الَّا اللّه وَ لا تَخافَ الّا ذَنبَک

خوش گمانی به خداوند آن است که تنها به او امیدوار باشی و بیم نورزی مگر از گناه خود.

در حدیثی امام علی علیه السلام فرمود:

حُسْنُ الظَّنِّ أَنْ تُخْلِصَ الْعَمَلَ وَ تَرْجُوَ مِنَ اللَّهِ أَنْ یعْفُوَ عَنِ الزَّلَل

نیکوئی گمان این است که خالص گردانی عمل را، و امید داشته باشی از خدا این که درگذرد از لغزشها.

البته با اینکه حسن ظن به خداوند و امید به عفوش وسیله آمرزش گناهان است باید به کیفر الهی نیز توجه نمود. افراد امیدوار به عفو الهی همواره باید مراقب باشند که در اندیشه خود دچار تندروی نشوند، از مرز حسن ظن به خدا فراتر نروند. امید به رحمت باعث خودسری و غرورشان نگردد و آنان را به راه گناه و ناپاکی سوق ندهد که نتیجه معکوس عایدشان شود.

شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: کسانی پیوسته گناه می کنند و می گویند ما به رحمت خدا امید داریم و این روش نادرست را ادامه می دهند تا مرگشان فرا رسد. حضرت فرمود: اینان به آرزوهایی که در سر می پرورند تمایل دارند و طبق دلخواه خود عمل می کنند. این گروه دروغ می گویند و از امیدواران به خدا نیستند. زیرا اگرکسی به چیزی امید داشته باشد آن را طلب می کند و کسی که از چیزی خائف باشد از آن می گریزد. یعنی این گروه با گناهانی که پیوسته مرتکب می شوند نشان می دهند نه طالب رحمت خدا هستند و نه از عذاب او خوف دارند.

مفهوم حسن ظن به خدا

معنای حسن ظن به خدا این نیست که هرچه را بخواهیم خداوند به واسطه حسن ظن ما به او عملی سازد و آنچه را که نمی خواهیم از ما دور سازد، بلکه مقصود آن است که خدا را آنچنان به حکمت و قدرت و علم و تفضل و عنایت به بندگان بشناسیم که باور کنیم هرچه او انجام می دهد بهترین تقدیر ماست و هرگز برای بندگان صالح خود که به وی حسن ظن دارند، شرّ و بدی را نمی پسندد و در همه پیشامدها بهترین نتیجه را برای آنان مقرر می دارد.