خداوند متعال در قرآن مجید فرموده است:
«وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعِینَ»؛ «با رکوع کنندگان رکوع کنید».
در این آیه شریفه برگزاری نماز به طور دسته جمعی تأکید شده است.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «آگاه باشید هر که به طرف مسجد برای اقامه نماز جماعت حرکت کند، به هر قدمی هفتادهزار حسنه و ثواب برای او نوشته شود…».
برپایی نماز جماعت فلسفه و فواید بی شماری دارد که در این قسمت به برخی از آنها اشاره می شود:
1- استجابت دعا؛ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «چون بنده خدا نماز را به جماعت گزارد و پس از آن حاجتی را از خدا بخواهد، خدای عزّ و جل از وی حیا می کند که پیش از رو گرداندن او، حاجتش را برآورده نسازد».
2- رهایی از دوزخ و نفاق؛ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «هرکس چهل روز در نماز جماعت شرکت کند و به طور مرتّب نماز گزارد، دو برائت نامه و دو سند رهایی بخش به او می دهند: 1- نجات از آتش، 2- رهایی از نفاق».
3- در پناه خدا بودن؛ امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس که نماز صبح و عشا را به جماعت بخواند، او در پناه خدای عزّ و جل است».
4- کفاره گناهان؛ امام باقر علیه السلام فرمود: «سه چیز کفاره و پوشاننده گناهان است:
1- وضو ساختن در هوای سرد، 2- راه رفتن در شب و روز به سوی نمازها، 3- محافظت بر نمازهای جماعت».
5- آسانی حسابرسی؛ رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «…در روز قیامت خداوند، همه انسان ها را برای حساب گرد می آورد. پس هر مؤمنی که در نماز جماعت شرکت کند، خداوند سختی ها و دشواری های روز قیامت را برایش آسان می سازد؛ آن گاه فرمان می دهد که او را روانه بهشت سازند».
6- ترفیع مقام؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «ای علی! سه چیز موجب ترفیع مقام و درجه مؤمن است: 1- وضوی کامل در هوای سرد، 2- انتظار نماز بعد از نماز، 3- شرکت مداوم در نمازهای جماعت».
7- تقویت روحیه اخوّت و برادری؛ نماز جماعت، وحدت صفوف و نزدیکی دل ها و تقویت روحیه اخوّت و برادری را به ارمغان می آورد و نوعی با خبر شدن از حال یکدیگر بدون تشریفات است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمودند:
«استووا تستوی قلوبکم و تماسوا تراحموا»
؛ «صف های نماز جماعت را هماهنگ و تنظیم نمایید تا دل هایتان متعادل شود و با هم در تماس باشید تا مهربانی افزوده شود».
8- حسن شهرت در جامعه؛ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «هر که نمازهای پنج گانه را با جماعت بخواند، به او گمان هر خیر و نیکی را داشته باشید».
9- شکوه و عظمت اسلام؛ حضور جمعی مسلمانان در مساجد، ضمن آن که عظمت و بزرگی جماعت مسلمانان را می رساند؛ بیانگر قدرت مسلمین و نمایش حضور در صحنه و پیوند امام و امّت می باشد و تفرقه ها را می زداید، بیم در دل دشمنان می افکند، منافقان را مأیوس می سازد، خار چشم بدخواهان است.
امام رضا علیه السلام درباره فلسفه نماز جماعت فرموده است: «نماز جماعت بدان جهت قرار داده شد که اخلاص، توحید، اسلام و عبادت خداوند آشکار و ظاهر باشد».
10- آثار اخلاقی و تربیتی؛ در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار می گیرند و امتیازات موهوم صنفی، نژادی، زبانی، مالی و… کنار می رود و صفا و صمیمیت و نوع دوستی در دل ها زنده می شود و مؤمنان، با دیدار یکدیگر در صف عبادت، احساس دل گرمی و قدرت و امید می کنند. روحیه فردگرایی و انزوا و گوشه گیری را از بین می برد و نوعی مبارزه با غرور و خودخواهی را در بر دارد.
امام رضا علیه السلام در بیان یکی دیگر از فلسفه های نماز جماعت فرموده اند:
«مع مافیه من المساعدة علی البرّ و التقوی»
؛ «علاوه بر این که در نمازجماعت پیشی گرفتن بر نیکوکاری و پرهیزکاری نیز وجود دارد».
